Menu
Mediacja jest jedną z alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Metody ADR oznaczają rozstrzygnięcie sporu poza sądem przy pomocy bezstronnego organu. W przypadku mediacji niniejszym organem jest mediator. Niestety mediacja jest stosunkowo mało rozpowszechnioną metodą rozwiązywania konfliktów, a wiedza o mediacji nie jest powszechna w naszym społeczeństwie. Przeciętny Kowalski najczęściej widzi tylko jedną drogę wyjścia z patowej sytuacji – drogę sądową. Jak to się mawia, tam, gdzie dwóch Polaków tam są trzy racje. Moja, mojsza i najmojsza. Braku chęci naszych rodaków do podjęcia mediacji widzę kilka, są to: trudności w komunikacji, brak motywacji do poszukiwania porozumienia i przeświadczenie, że ktoś inny – sąd i prawnicy załatwią naszą sprawę. O tym, że nie jest to prawda, świadczą działania ustawodawcy oraz widoczne zaangażowanie, ze strony sędziów, którzy chętnie kierują sprawy na drogę postępowania mediacyjnego. Wynika to z faktu, że w mediacji to oponenci niemalże dowolnie kształtują swoje rozwiązania. Tymczasem sąd zasądzi zgodnie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Prawdą jest, że w procesie kontradyktoryjnym to powód i pozwany są zobowiązani dowodzić swoich racji, ale przecież czasami jest tak, że nie wszystko można udowodnić, prawda? W mediacji nie trzeba przedstawiać dowodów, dyskutanci na równej płaszczyźnie, w przyjaznym środowisku i w obecności mediatora prowadzą wzajemne negocjacje, które mają na celu ułożenie wzajemnych stosunków w taki sposób, żeby były przyjęte i akceptowalne przez wszystkie strony konfliktu. Z tego wynika, że mediacja jest metodą wygrany – wygrany. Adwersarze mają nie tylko możliwość pojednania, czy załagodzenia konfliktu, ale i również zwyczajnego dogadania swoich spraw. Zasadą mediacji jest poczynienie obopólnych ustępstw, które zbliżają przeciwników i pozwalają osiągnąć porozumienie.
Rozwiązywanie konfliktów w drodze mediacji posiada bardzo dużo zalet, które znacznie odróżniają ją od procesu sądowego. Przede wszystkim są to: szybkość postępowania, niskie i z góry ustalone koszty, wpływ stron na wynik mediacji, elastyczność, poufność i dyskrecja, dobrowolność, doniosłość prawna. Natomiast żeby przybliżyć, na czym dokładnie polegają mocne strony mediacji, to pozwolę sobie je omówić.
Ten, kto korzystał już z drogi sądowej, ten wie, że na samo wyznaczenie terminu pierwszego posiedzenia trzeba czekać co najmniej trzy miesiące. W dużych miastach ten okres jest o wiele dłuższy i nierzadko sięga jednego roku. Jest to czas, w którym z powodzeniem można załatwić niemalże każdy konflikt w drodze mediacji. Powyższe potwierdzają nawet przepisy prawa, które mówią, że sąd kierując sprawę na mediacje, zakreśla jej termin na trzy miesiące. Proszę spojrzeć na to, jak ważne jest szybkie rozwiązywanie konfliktów z perspektywy stron. Żeby to zobrazować, to przedstawię dwa przykłady.
Mediacja gospodarcza – Spór inwestora z wykonawcą robót budowlanych. Inwestor podpisał umowę na wykonanie robót budowlanych, której przedmiotem było wybudowanie nowoczesnego apartamentowca. Inwestor liczył na to, że nowoczesna bryła i inteligentne rozwiązania pozwolą ja sprzedaż lokali z bardzo korzystną marżą. Niestety wykonawca robót budowlanych wykonał swoją pracę z wadami, wobec czego budynek nie został wykończony, i nie może być użytkowany. Proszę zadać sobie pytania: ile czasu będzie trwała taka sprawa przed sądem? Ile czasu będzie potrzebował biegły sądowy na wydanie opinii dotyczącej wad? Czy za te 5, 7, czy 10 lat niniejszy nowoczesny apartamentowiec dalej będzie atrakcyjny? Jaka jest pewność, że inwestor wygra sprawę sądową, a jaka jest pewność, że za te ładnych kilka lat wykonawca robót budowlanych nie będzie bankrutem?
Mediacja cywilna – Drugim kazusem jest zwykły spór o zapłatę. Przyjmijmy, że kupiliśmy uszkodzony samochód, w którym sprzedawca podstępnie zataił wady. Samochód nie nadaje się do użytkowania, a podróżowanie nim jest bardzo niebezpieczne. Potrzebujemy środka komunikacji do odwożenia dzieci do szkoły i dojazdu do pracy. I znowu, ile czasu będzie trwało postępowanie sądowe? Czy możemy czekać kilka lat na odzyskanie pieniędzy w sytuacji, gdy dzieci muszą uczęszczać do szkoły, a my zobowiązani jesteśmy pracować?
Odpłatność mediacji jest zależna od tego, czy mediacja jest sądowa, czy pozasądowa. Natomiast obciążenie finansowe, jakie za sobą niesie, jest niewielkie w stosunku do postępowania sądowego. W sądzie musimy liczyć się z kosztem wpisu pozwu, w przypadku wartości przedmiotu sporu w granicach 15 000 zł – 20 000 zł jest to 1 000 zł. Koszt mediacji to około 600 zł, natomiast, co istotne. Jeżeli sprawy nie uda się załatwić w drodze mediacji, to opłata sądowa zostanie pomniejszona o dwie trzecie, lecz nie więcej niż 400 zł. Jeśli między stronami sporu dojdzie do zawarcia ugody przed rozpoczęciem sprawy sądowej, strona otrzyma zwrot 100% poniesionej opłaty sądowej, którą musiała uiścić, wnosząc sprawę do sądu. Gdy do zawarcia ugody dojdzie przed wyznaczonym mediatorem, ale w późniejszym etapie postępowania sądowego (po rozpoczęciu rozprawy) strona może otrzymać zwrot 75% opłaty sądowej. Aby uzyskać zwrot uiszczonej opłaty sądowej od pozwu, należy złożyć pisemny wniosek do sądu i należy powołać się w nim na art. 79 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Kolejną różnicą, która ma znaczący wpływ na koszty całego postępowania, są biegli sądowi. Biorąc pod uwagę powyższe kazusy, to w pierwszym należy powołać biegłego z zakresu budownictwa, a w drugim biegłego z zakresu motoryzacji. Jaki jest koszt biegłego? Tego nikt nie wie, biegły rozlicza się według stawki godzinowej, którą wskaże w rachunku. Niewątpliwie jest to dodatkowe obciążenie, które co do zasady pokryje strona przegrywająca proces sądowy. W mediacji strony mogą oszacować np. wartość nieruchomości, samochodu, czy robót wykończeniowych samodzielnie, korzystając ze swojej wiedzy, doświadczenia życiowego, a nawet wstępnych wyliczeń osób z danej branży. Adwersarze mogą również skorzystać z opinii prywatnej rzeczoznawcy, który od razu wskaże, jaki będzie koszt jej wydania. Ponadto oponenci mogą się umówić, że za opinię prywatną zapłacą po połowie, lub w inny dowolny sposób. Dodatkowo zazwyczaj w procesie przeciwnicy korzystają z profesjonalnych pełnomocników, których praca również jest stosunkowo droga.
Biorąc pod uwagę powyższe, jeżeli WPS wynosi 20 000zł, to matematyka jest prosta: 1 000zł opłata za wpis, 4 000 zł (za dwóch prawników), 2 000 zł (za dowód z opinii biegłego), co łącznie daje 6 000 zł, a to jest aż 30% wartości przedmiotu sporu.
W drodze mediacji oponenci mają wpływ na to, jak będzie wyglądać ich ugoda mediacyjna. Swoje zobowiązania mogą kształtować niemalże dowolnie, granicą są tylko przepisy prawa oraz zasady współżycia społecznego. Co warto zaznaczyć, w procesie zmiana żądania pozwu jest zazwyczaj niemożliwa, a w mediacji można je dowolnie kształtować.
Dla przykładu wnosząc pozew o zapłatę 5 000 zł za wady budynku, w mediacji można umówić się z deweloperem, że zamiast zapłaty to usunie usterki, ale i również wykona np. ogrodzenie na posesji.
W sądzie takie rozwiązania są niedopuszczalne.
Mediator zawsze dobiera terminy posiedzeń mediacyjnych tak, aby były one przyjazne uczestnikom. Mediacje mogą odbywać się rano, w południe, a nawet wieczorem. Jeżeli zajdzie taka potrzeba to mediować można również w weekendy. Ponadto terminy można przesuwać bez negatywnych skutków dla osiągnięcia porozumienia. Elastyczność mediacji polega również na tym, że strony nie są związane właściwością miejscową i rzeczową, tak jak to jest w przypadku spraw sądowych. Niniejsze właściwości są istotne tylko przy kierowaniu wniosku o zatwierdzenie ugody mediacyjnej, wtedy wniosek musi być złożony do odpowiedniego i właściwego sądu.
Mediacja jest poufna z mocy prawa, niniejsze zobowiązanie do zachowania tajemnicy wiąże nie tylko osobę mediatora, ale i również wszystkich uczestników postępowania. Równie ważna jest dyskrecja mediacji, o której wiedzą tylko te osoby, które zostały o poinformowane. Dodatkowo mediacja odbywa się w spokojnym, bezpiecznym i kameralnym miejscu, bez możliwości uczestniczenia gapiów. Sprawy sądowe są co do zasady jawne, a to wynika z art. 45 ust. 1 Konstytucji, który brzmi tak: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”. Na salę rozpraw, w dowolnym momencie, mogą wejść obserwatorzy, którzy będą biernym uczestnikiem i świadkiem procesu. Zasady poufności i dyskrecji mają szczególne znaczenie w mediacjach gospodarczych, gdyż rozgłos o konfliktach nie służy przedsiębiorcom i prowadzeniu biznesu.
Niezależnie, czy mamy do czynienia z mediacją sądową, czy pozasądową, mediacja zawsze jest dobrowolna. To oznacza kilka możliwości. Strony mogą: zgodzić lub nie zgodzić się na mediację, wskazać dowolnego mediatora, jak i również z niej zrezygnować. Ta ostatnia możliwość jest szczególnie ważna w sytuacji, gdy mediacja i proces dochodzenia do porozumienia jest zagrożony ze względu na działania samego mediatora. Mediator powinien być kulturalny, uprzejmy, miły, ale i również obiektywny, bezstronny i profesjonalny. Jeżeli którakolwiek ze stron konfliktu poczuje się zagrożona lub zauważy, że mediator nie posiada cech obiektywności, to można bez żadnych negatywnych skutków od niej odstąpić. W przypadku, gdy mediacja jest sądowa, to warto wskazać do sądu, że jest się skłonnym do zawarcia porozumienia, aczkolwiek działania tego konkretnego mediatora nie sprzyjały zawarciu ugody mediacyjnej. Wtedy sąd powinien wyznaczyć inną osobę do prowadzenia postępowania mediacyjnego. Zatem znaczenie zasady dobrowolności jest niebagatelne.
Ugoda, którą adwersarze zawierają przed mediatorem, nazywamy ugodą mediacyjną. W mediacjach pozasądowych oponenci po zawarciu ugody mediacyjnej mogą złożyć wniosek o jej zatwierdzenie. Sąd niezwłocznie bada ugodę oraz dokonuje jej zatwierdzenia. W mediacjach sądowych sąd umarza postępowanie i stwierdza zawarcie ugody mediacyjnej. W obydwu powyższych przypadkach występuje powaga rzeczy ugodzonej, a ugoda sporządzona przed mediatorem jest równoważna z zawarciem ugody sądowej.
Mediacja wyróżnia się dużą atrakcyjnością w stosunku do powództwa cywilnego oraz wskazuje się, że jest najlepszą i najskuteczniejszą z metod alternatywnego rozwiązywania sporów – ADR. W innych moich artykułach przeczytasz o zawodzie mediatora, kim jest mediator i jaka jest jego rola w mediacji, czym jest mediacja i jakimi zasadami się kieruje. Zapraszam również do przeczytania o mediacji cywilnej, mediacji rodzinnej i mediacji gospodarczej.