Żeby wyczerpująco wyjaśnić zagadnienie mediacji, należy najpierw zaznaczyć, że w procesie dochodzenia do porozumienia, obok mediatora, najważniejsze są strony danego konfliktu. To postawa adwersarzy i ich nastawienie do szukania wspólnych i obopólnie atrakcyjnych rozwiązań umożliwia skuteczne przeprowadzenie mediacji, a więc negocjacji zwaśnionych opozycjonistów. W tym miejscu koniecznie trzeba podnieść jedną z najważniejszych zasad mediacji, którą jest dobrowolność. Dobrowolność mediacji jest o tyle istotna, że bez zgody oponentów, ich chęci uczestnictwa w mediacji, nie jest możliwe wypracowanie żadnego porozumienia. Osiągnięcie zgody co do sposobu rozwiązania konfliktu wymaga od swoich przeciwników poczynienia pewnych ustępstw. Uczynione ustępstwa utworzą przestrzeń dla wypracowania atrakcyjnego rozwiązania, które będzie akceptowalne dla wszystkich zainteresowanych. Osoby przystępujące do mediacji muszą wiedzieć, że nie jest to miejsce do realizacji tylko i wyłącznie własnych interesów. Ponieważ w ten sposób wypracowanie ugody mediacyjnej nie będzie możliwe.
Mediacja jest rozłożonym w pewnym okresie postępowaniem, którego gospodarzem jest mediator. Mediator ustala zasady prowadzenia mediacji, które mogą się różnić w zależności od istoty sporu i danego stanu faktycznego. Odpowiednia organizacja spotkań mediacyjnych jest bardzo ważna. Mediacja jest przede wszystkim dla jej uczestników, a więc czas i miejsce spotkań powinno być odpowiednio dopasowane do ich możliwości oraz potrzeb. Zazwyczaj spotkania mediacyjne odbywają się w gronie wszystkich zainteresowanych, ale może być i tak, że konieczne będą rozmowy na osobności. Taka technika w jednych przypadkach pozwala na zwiększenie dyskrecji i poufności mediacji, gdzie uczestnik przekazuje mediatorowi informacje zastrzeżone tylko i wyłącznie dla niego. Jest to bardzo częste w mediacjach gospodarczych, gdzie strony – przedsiębiorcy nie chcą zdradzać pewnych tajemnic przedsiębiorstwa, a mediator związany jest zasadą poufności. W innych przypadkach spotkania na osobności mogą być podyktowane poczuciem bezpieczeństwa uczestnika mediacji. Są to sytuacje bardzo trudne i związanie z mediacjami rodzinnymi. Dla przykładu, jeżeli istnieje konflikt rodzinny, w którym występowała przemoc, to nie jest wskazane, żeby ofiara przemocy opowiadała o swoich emocjach w obecności własnego oprawcy. To pokazuje, że mediator musi być osobą bardzo elastyczną i asertywną, osobą, która potrafi zadbać o komfort, ale i również równowagę wszystkich uczestników postępowania. Mediator powinien ustalić tyle spotkań, ile jest konieczne do osiągnięcia porozumienia w czasie i miejscu, które jest dopasowane do indywidualnych potrzeb każdej ze stron. Kluczem jest stworzenie otoczenia, w którym oponenci będą dążyć do wzajemnego zrozumienia.
Na mediatorze ciąży odpowiedzialność za profesjonalne przeprowadzenie procesu mediacji. Mediator musi być obiektywny i bezstronny, a więc adwersarze powinni otrzymać taką samą możliwość wypowiedzenia się i prowadzenia dyskusji. Jeżeli równowaga uczestników zostanie zachwiana, to mediator korzystając ze swoich umiejętności, powinien skierować spotkanie na właściwe tory. Wykorzystując odpowiednie techniki prowadzenia rozmowy, poprzez zadawanie pytań pomaga stronom odkryć to, czego faktycznie potrzebują w danej sytuacji. Konflikty zazwyczaj wynikają z problemów w komunikacji, a więc zaburzeń sygnału, który jest odbierany według własnej, osobliwej percepcji. Kwestie, które dla jednej osoby mogą być oczywiste, dla drugiej będą sprawiać trudności. Dlatego też rolą mediatora jest usprawnienie komunikacji i usunięcie zanieczyszczeń, które generują nieporozumienia. Prawidłowo przeprowadzona komunikacja umożliwi zdefiniowanie i precyzyjne komunikowanie potrzeb, co jest niezwykle istotne podczas mediacji. Jest to możliwe dzięki temu, że mediator jako osoba trzecia i niezaangażowana emocjonalnie, może przefiltrować informacje i przekazać je drugiej stronie w odpowiedni, zrozumiały sposób. Uświadomienie własnych potrzeb, ale i dostrzeżenie potrzeb drugiej strony są ważnymi czynnikami pozwalającymi na osiągnięcie porozumienia.
Jedną z zasad mediacji jest przekonanie, że to uczestnicy najlepiej wiedzą, jakie są ich oczekiwania, i co jest dla nich najlepsze. Dbając o swoje potrzeby i interesy, najlepiej zajmą się swoimi sprawami. Dlatego rolą mediatora nie jest dawanie żadnych gotowych rozwiązań, lecz pomoc w ich znalezieniu. Żeby strony mogły swobodnie skupić się na rozwiązaniu problemu, to mediator musi zadbać o kolejną, niezwykle ważną zasadę, jaką jest oddzielenie przeszłości. Pozwoli to na skupienie się na teraźniejszości i przyszłości, a to umożliwi dołożenie kolejnej cegiełki do zbudowania porozumienia.
Mediator nie jest po to, żeby kogokolwiek pouczać, oceniać czy stawać po którejkolwiek stronie. Mediator jest neutralny, bezstronny i obiektywny w całym procesie mediacji. Zachowanie powyższych standardów znacząco zwiększa wiarygodność i zaufanie do osoby mediatora, przy którym uczestnicy czują się przyjaźnie i bezpiecznie. Całość składa się na stworzenie odpowiedniego otoczenia, w którym oponenci bez pośpiechu będą mogli skupić się na rozwiązaniu swoich problemów.
Na tle powyższego wyłania się obraz mediatora, który posiada bardzo dobrą organizację, potrafi być przewodnikiem, aktywnie słucha i rozumie emocje nadawcy, jest empatyczny, kreatywny, asertywny i wreszcie jest mistrzem komunikacji.
Mediacja prowadzona przez dobrze przygotowanego mediatora wykazuje się dużą skutecznością. Wbrew pozorom prowadzenie mediacji jest bardzo trudnym zadaniem, które wymaga posiadania i wykorzystania wielu różnych umiejętności.
W innych moich artykułach przeczytasz jakie są zalety mediacji, o zawodzie mediatora, o prawie do mediacji. Zapraszam również do przeczytania o mediacji cywilnej, mediacji rodzinnej i mediacji gospodarczej.